Ένα πολύ καλό άρθρο που βρήκα στο xc magazine πριν λίγες ημέρες και που με συνοπτικό και εύκολα κατανοητό τρόπο, παρουσιάζει πολλές μετεωρολογικές ένοιες που επηρεάζουν το πρακτικό κομμάτι της πτήσης :
ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΕΥΣΤΑΘΕΙΑ ?
Η κατακόρυφη θερμοβαθμίδα (lapse rate) περιγράφει την μεταβολή της θερμοκρασίας καθύψος. Παρέχει την καλύτερη εκτίμηση για το πόσο εύκολα η μάζα της ατμόσφαιρας θα επιτρέψει σε μια «φούσκα» θερμού αέρα να ανέλθει εντός της. Αν ο αέρας που περιβάλλει το θερμικό είναι πολύ πιο κρύος από το θερμικό, τότε η κατακόρυφη θερμοβαθμίδα είναι υψηλή και το θερμικό θα ανέλθει γρήγορα, αλλά αν η ατμοσφαιρική μάζα είναι μόνο οριακά πιο κρύα, η θερμοβαθμίδα είναι χαμηλή και το θερμικό ανυψώνεται αργά ή και καθόλου : Αυτή είναι η ευστάθεια.
Σε ολόκληρο τον πλανήτη, ο αέρας είτε ανυψώνεται, είτε κατέρχεται προκαλώντας έτσι χαμηλά και υψηλά βαρομετρικά συστήματα. Στις υψηλές βαρομετρικές πιέσεις ο αέρας κατέρχεται και καθώς προσκρούει στην επιφάνεια του πλανήτη, συμπιέζεται προς τα επάνω, ενάντια στον εαυτό του κάνοντας τον αέρα έτσι πυκνότερο και βαρύτερο. Καθώς τα μόρια του αέρα συγκρούονται μεταξύ τους, δημιουργούν τριβή με αποτέλεσμα παραγωγή θερμότητας. Αυτό σημαίνει πως σε ένα ορισμένο ύψος, θα βρεις ένα στρώμα αέρα που είναι θερμότερο από τον αέρα κάτω και πάνω από αυτό : Αυτή είναι η αναστροφή.
ΓΙΑΤΙ ΣΧΗΜΑΤΙΖΟΝΤΑΙ ΣΥΧΝΑ ΣΥΝΝΕΦΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΣΤΡΟΦΗ ?
Σχηματίζονται συχνά σύννεφα στην αναστροφή για δύο λόγους : Πρώτον, σε μια αναστροφή, αλλάζουν τα χαρακτηριστικά της αέριας μάζας και αυτό συχνά σημαίνει ότι ο συνδυασμός θερμοκρασίας και υγρασίας είναι κατάλληλα κοντά στο σημείο δρόσου. Δεύτερον, η αναστροφή είναι η οροφή της θερμικής ανόδου και συνεπώς όλα τα σωματίδια σκόνης που μεταφέρονται ψηλά με τα θερμικά, καταλήγουν να «αναπηδούν» εκεί γύρω. Τα σύννεφα χρειάζονται σωματίδια σκόνης (πυρήνες υγροποίησης) για να σχηματίσουν τις μικροσταγόνες υγρασίας τους. Αν ο αέρας ήταν χωρίς καθόλου ρυπαρότητα, δεν θα υπήρχε ποτέ σύννεφο στον ουρανό. Ευτυχώς υπάρχει αρκετή ρυπαρότητα από γύρη και σκόνη που διασφαλίζει ότι πάντα θα υπάρχουν σύννεφα, ακόμα και αν σταματούσαμε να προσθέτουμε τη δική μας επιπλέον ρυπαρότητα στην εξίσωση.
ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΘΕΡΜΙΚΩΝ ΕΝΑΝΤΙ ΕΥΣΤΑΘΕΙΑΣ
Επειδή η αέρια μάζα που περιβάλλει το θερμικό πρέπει να είναι ψυχρότερη από το ίδιο ώστε το θερμικό να ανυψωθεί, όταν ένα ανερχόμενο θερμικό συναντά την θερμότερη στοιβάδα μιας αναστροφής, σταματά την άνοδό του και απλά απορροφάται μέσα στον θερμότερο αέρα. Όταν έρχεται ένα πολύ ευσταθές σύστημα υψηλών πιέσεων με μια ισχυρή αναστροφή, ο αέρας κάτω από την αναστροφή γίνεται όλο και πιο ζεστός λόγω της θέρμανσης από τον ήλιο και της ανάμειξης της αέριας μάζας από τα ανοδικά θερμικά. Η θερμοκρασία της αέριας μάζας αυξάνει και η κατακόρυφη θερμοβαθμίδα συνεχώς μειώνεται μέχρι που αναπόφευκτα η αέρια μάζα κάτω από την αναστροφή έχει σχεδόν όλη την ίδια θερμοκρασία (φαινόμενο θερμοκηπίου) και τα θερμικά δεν μπορούν πλέον να υψωθούν.
Στις συνθήκες αυτές, η ορατότητα μειώνεται πολύ λόγω όλης της ρύπανσης και υγρασίας που έχει υψωθεί από το έδαφος και στη συνέχεια παγιδευτεί κάτω από τη αναστροφή. Οι ήχοι μεταφέρονται για χιλιόμετρα και οι ασύρματοι και τα κινητά τηλέφωνα λειτουργούν καλύτερα καθώς τα σήματα ανακλώνται κάτω από το περιοριστικό σκέπασμα της αναστροφής. Αν κάποιο θερμικό καταφέρει να αποκτήσει αρκετή θερμότητα για να αποσπαστεί από το έδαφος, θα απορροφηθεί όλο παρεκτός των ισχυρότερων πυρήνων του από τον περιβάλλοντα αέρα και θα απομείνεις μόνο με τους «άσχημους», με στροβιλώδη άκρα και σκληρούς πυρήνες του να προσπαθήσεις να πετάξεις. Το πέταγμα τέτοιες μέρες είναι συχνά δυσκολότερο απότι σε πολύ ασταθείς ημέρες. Τέτοιες μέρες είναι υγρές, «κολλώδεις» και αισθάνεσαι την αέρια μάζα σαν σούπα. Ευτυχώς για εμάς, η κατάσταση αυτή χρειάζεται λίγες μέρες για να εδραιωθεί μετά την έλευση του υψηλού, εκτός και η βαρομετρική πίεση είναι πολύ υψηλή ή η ηλιοφάνεια και η επαγόμενη εξαυτής θέρμανση είναι πολύ ασθενής.
ΑΛΛΑ Ο ΑΕΡΑΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΛΑΔΑ, ΦΥΣΑ ΑΚΟΜΗ !
Επιπρόσθετα στην πτητική μιζέρια, σε μεγάλες οροσειρές όπου υπάρχει ακόμα έδαφος πάνω από την αναστροφή, χαμηλά κάτω μπορεί να υπάρχει αρκετός αέρας που μοιάζει ικανός για ανεμοπορία στις κοιλάδες. Ωστόσο ο αέρας αυτός δημιουργείται από την άνοδο που υπάρχει στις πλαγιές πάνω από την αναστροφή, που αναρροφά αέρα από την κοιλάδα, από την ευσταθή αέρια μάζα στους πρόποδες κάτω από την αναστροφή. Ωστόσο ο αέρας εκεί θα είναι βαρύς και συμπιεσμένος από το βάρος της υπερκείμενης αέριας μάζας και άσχημος για πτήση. Λόγω της συμπίεσης αυτής, ο άνεμος κοιλάδας μπορεί να είναι δυνατότερος από το σύνηθες σε μερικά μέρη, αλλά λόγω της πυκνότητας και ευστάθειάς του, θα αρνείται να ανέλθει σε οτιδήποτε για να μας δώσει δυναμική πτήση. Αντίθετα προτιμάει να παρακάμπτει από πλάγια και παράλληλα σχεδόν όλες τις πλαγιές. Οι συνθήκες αυτές είναι σχεδόν πάντοτε δυσάρεστες για πτήση και οι μπύρες με μπάρμπεκιου είναι πιο κατάλληλες
ΠΕΤΩΝΤΑΣ ΣΕ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΕΥΣΤΑΘΕΙΑΣ
Σε μια «ανεστραμμένη» και ευσταθή ημέρα, τα θερμικά είναι συνήθως κακοσχηματισμένες «φούσκες» και όταν πέφτεις επάνω τους, είναι δύσκολο να πετάξεις στο εσωτερικό τους και χάνονται εύκολα. Συχνά θα καταφέρεις μόνο λίγες 360άρες στροφές πριν βγεις έξω από τον πυθμένα τους. Συνεπώς όταν βρεις άνοδο, συχνά αξίζει να στρίψεις σφιχτά προσπαθώντας να παραμείνεις στο μικρό πυρήνα. Όταν τον χάσεις, ψάξε γύρω στην ίδια περιοχή καθώς είναι πολύ πιθανό ο πυρήνας στον οποίο πετούσες να ήρθε από ένα θερμικό που είχε και άλλους πυρήνες πριν να διαλυθούν τα πιο αδύναμα μέρη.
Αν παρατηρήσεις ότι φτάνεις σε ένα συγκεκριμένο ύψος που χάνεις το θερμικό, τότε αυτό είναι ένα αρκετά σίγουρο σημάδι ότι έχεις φτάσει στην αναστροφή και το θερμικό διαλύθηκε μέσα στο θερμό της στρώμα. Στην ίδια την αναστροφή, συναντάς συχνά ταραχώδη, βρώμικο αέρα που δεν είναι ευχάριστος στην πτήση καθώς τα θερμικά προσκρούουν στο «καπάκι» της αναστροφής. Επίσης μπορεί να δεις ξαφνικά την παχιά καφέ γραμμή της αναστροφής καθώς η γωνία από την οποία τώρα κοιτάς διαμέσου της ομιχλώδους ρυπαρότητας, σημαίνει ότι κοιτάς διαμέσου πολύ περισσότερων σωματιδίων σε σχέση με όταν κοιτούσες από κάτω προς τα επάνω.
ΤΡΥΠΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΝΑΣΤΡΟΦΗ
Περιστασιακά, αν πετάς πάνω από μια ισχυρή θερμική πηγή, μπορεί να βρεις έναν πραγματικά δυνατό πυρήνα που έχει αρκετή θερμότητα ώστε να συνεχίσει να ανεβαίνει διαμέσου της θερμής αναστροφής. Αν βρίσκεσαι κοντά στην αναστροφή όταν βρεις έναν από αυτούς τους «διακτινιστές» , τότε κρατήσου γερά και προσπάθησε όσο μπορείς να παραμείνεις στον πυρήνα, καθώς αυτός μάχεται τη διέλευσή του διαμέσου της αναστροφής. Όταν βγεις πάνω από την αναστροφή, αισθάνεσαι συχνά μια απότομη πτώση της θερμοκρασίας και το θερμικό θα αυξήσει το βαθμό ανόδου του καθώς ανέρχεται στον ψυχρότερο αέρα. Καθώς ανεβαίνεις απομακρυνόμενος από την αναστροφή, το έδαφος μπορεί και να εξαφανιστεί καθώς κοιτάς κάτω στην ρυπαρή καφέ πάνω επιφάνεια της αναστροφής κάτω από την οποία είναι παγιδευμένη όλη η βρωμιά και ρυπαρότητα. Οι άνοδοι αυτοί, σε μεταφέρουν συχνά σε μαγευτικά ύψη
Αν μια αναστροφή είναι ήπια, το συνεχές «ανάδεμα» των θερμικών εναντίον της, μπορεί να την σπάσει τελείως και κατόπιν η ανάμειξή της με τον ανώτερο, ψυχρότερο αέρα, να τη διαλύσει τελείως. Ωστόσο, αν ο αέρας πάνω από την αναστροφή είναι πολύ ασταθής, αυτό μπορεί να οδηγήσει άμεσα σε υπερ-ανάπτυξη. Προσέχετε ευσταθείς ημέρες όταν παρατηρείτε σύννεφα Castelanus να σχηματίζονται ψηλά, καθώς αυτό είναι ένα σίγουρο σημάδι ότι υπάρχει αστάθεια στην ανώτερη αέρια μάζα. Αν η αναστροφή σπάσει και η θερμική άνοδος της ημέρας φτάσει εκείνο το ύψος, μπορεί να βρεθείς σε επικίνδυνη κατάσταση πολύ σύντομα.
ΟΥΡΑΝΟΙ ΜΠΥΡΑΣ vs ΜΙΑ ΚΟΙΛΙΑ ΓΕΜΑΤΗ ΣΟΥΠΑ
Επικές πτητικά ημέρες είναι γενικά εκείνες όπου ένα σύστημα υψηλών πιέσεων μόλις φτάνει πάνω από μία ψυχρή, ξηρή και αρκετά ασταθή αέρια μάζα (ή με άλλα λόγια, μετά τη διέλευση ενός ψυχρού μετώπου, όταν ο καιρός αρχίζει να βελτιώνεται). Αυτό παγιδεύει κάτω από την αναστροφή, καλό πτητικά αέρα με υψηλή κατακόρυφη θερμοβαθμίδα, που θα φέρει καλές θερμικές συνθήκες, αλλά ταυτόχρονα αφήνει ευσταθή αέρα με χαμηλή θερμοβαθμίδα πάνω από την αναστροφή που εμποδίζει την υπερ-ανάπτυξη. Η αέρια μάζα είναι ξηρή και ελαφριά και τα θερμικά ταξιδεύουν μέσα σε αυτή εύκολα, όπως οι φυσαλίδες αέρα στο ποτήρι της μπύρας. Όταν το θερμικό αποκολλάται από το έδαφος, διασχίζει την αέρια μάζα ως μια καλά σχηματισμένη «φούσκα» και επειδή η αέρια μάζα είναι πολύ ψυχρότερη από το ίδιο το θερμικό, ακόμα και τα πιο αδύναμα τμήματα του θερμικού μπορούν να συνεχίσουν την άνοδο. Η αστάθεια αυτή, βοηθάει το θερμικό να παραμείνει συγκεντρωμένο ως μια συμπαγής αέρια μάζα απαρτιζόμενο από πιο γρήγορες και πιο αργές ανοδικές περιοχές. Αυτές είναι οι μέρες που δεν θα πρέπει να πίνεις μπύρες μέχρι το βράδυ
Αντίθετα θα πρέπει να ετοιμάζεσαι, με μια κοιλιά γεμάτη σούπα για μια μεγάλη μέρα εκεί έξω
ΟΥΡΑΝΟΣ ΣΟΥΠΑ vs ΜΙΑ ΚΟΙΛΙΑ ΓΕΜΑΤΗ ΜΠΥΡΑ
Οι χάλια πτητικά ημέρες, είναι οι ακριβώς αντίθετες : θερμός, υγρός, ευσταθής αέρας με χαμηλή κατακόρυφη θερμοβαθμίδα, παγιδευμένος κάτω από την αναστροφή. Η αέρια μάζα είναι πυκνή και σα «σούπα» και τα θερμικά δεν μπορούν να κινηθούν καλά διαμέσου αυτής. Η θερμοκρασία στη κορυφή και στη βάση του βουνού, είναι σχεδόν η ίδια και αισθάνεσαι ζεστός και ιδρωμένος («κολλάς» από τη ζέστη και υγρασία). Προσπαθείς να πετάξεις, αλλά δε βρίσκεις άνοδο ούτε στις ηλιόλουστες πλαγιές που βλέπουν κατά μέτωπο τον άνεμο κοιλάδας. Ακόμα χειρότερα, γύρω στις 3 μ.μ. υπάρχει ξαφνικά μια αρκετά μεγάλη θερμική απελευθέρωση, ικανή να ανοίξει τρύπα στη αναστροφή. Μέσα από αυτή την τρύπα, ρέει προς τα επάνω ο ζεστός και υγρός αέρας που είχε παγιδευτεί κάτω από την αναστροφή, κατευθείαν μέσα στον ψυχρό και ασταθή υπερκείμενο αέρα. Στιγμιαία δημιουργείται ένα Cu Nim και βρέχει. Αυτές είναι οι μέρες που αγνοείς τον ουρανό «σούπα» και πίνεις κρύα μπύρα στον ήλιο.
Εκτιμώντας με ακρίβεια σε τι είδους «υγρό» πετάς μια συγκεκριμένη ημέρα, θα σε βοηθήσει να καταλάβεις τι μπορείς να περιμένεις από τα θερμικά που θα συναντήσεις. Αν είναι ημέρα «μπύρα» αναμένονται εξαιρετικοί άνοδοι και γιαυτό θα έχεις περισσότερο την τάση να πετάξεις γρήγορα σε αναζήτηση του επόμενου θερμικού που θα σε «διακτινίσει» στη βάση του νέφους, ενώ σε μια μέρα «σούπα» θα πρέπει να προσκολληθείς σε οτιδήποτε ανεβαίνει, απλά για να μείνεις στον αέρα.